Proje Hakkında
Hatıla! projesi kapsamında gerçekleştirdiğimiz “beraberce Değişim Programı: Hafıza Mekanları programını DVV International’ın Türkiye temsilcisi ve stratejik partneri olarak yürütüyoruz.
Programda 2017-2019 yıllarında kolektif hafıza, hatırlama, unutma ve yüzleşme konularına ilgili ve eleştirel yaklaşımı olanların, hafıza ve vicdan mekânlarının demokratikleşmeye katkıda bulunabileceğine inananların, dünyadaki deneyimlerden yararlanmalarını, bilgi ve deneyim değişimi yapmalarını ve bu deneyimi Türkiye için işlevselleştirmelerini amacıyla onlarca gönüllümüz dünyanın dört bir yanındaki hafıza ve vicdan mekanlarında 30-60 gün geçirdiler. Deneyimlerini blog yazılarıyla paylaşan beraberce gönüllüleri, Deneyim Paylaşım Atölyeleri ile de Arjantin’den Bosna’ya, Hollada’dan Güney Afrikaya çeşitli hafıza ve vicdan mekanlarına dair deneyimlerini, çalışma alanlarını paylaşmaya devam ediyor.
Şarkı söylemek birçok farklı biçimde bir direniş biçimi olabilir. Hem de illa muhalif sözlerinden, yasaklanan bir dilde söylenmesinden, melodisinden yahut ritminden ötürü değil, mesela eğlenmenin yasak olduğu bir yerde kendinizi eğlendirecek bir şarkıyı bağır çağır söylediğiniz için. Tıpkı vakti zamanında bazı mahkûmların hapishanede yaptığı gibi.
Constitution Hill’e girdiğinizde neşeli bir şarkının sesi kulaklarınıza geliyor. O an oralarda bir yerlerde canlı söyleniyormuş, bir kutlama varmış hissi yaratan ve her yerden duyulan bu sesin peşine düşüyorsunuz. Kadınların söylediği şarkı sona erdiğinde bu kez erkekler başka bir şarkıya başlıyor. Fakat oralarda canlı müzik yapan kimse yok, şarkı kayıttan veriliyor, Bekleme Bloklarının üzerindeki hoparlörden yayımlanıyor.
Demokrasi Alevi adını taşıyan, baskılara ve eşitsizliğe karşı Güney Afrika vatandaşlarının verdiği direnişi simgeleyen ateş, Anayasa Mahkeme binasının tam çıkışındaki Bekleme Blokları’ndan birinde yanıyor. 1928’de inşa edilen Duruşma Bekleme Bloklarında, apartheid döneminde yargılama bekleyen binlerce siyahi insan gelip geçmiş. Ne tuhaf ki, birden fazla tutuklunun kaldığı hücrelerde, o dönem duvarların dışında konuşması, iletişim kurması yasak insanlar bir arada vakit geçirmiş. Davanın sonuçlanmasını bekleyen insanların ne kadar süre burada kalacakları ise her zaman meçhul olmuş. 1956 Aralık ayında, 156 aktivist vatan hainliğinden tutuklanarak Bekleme Blokları’nda tutuluyor. 5 yıl sonra duruma sonlandığında suçsuz bulunarak beraat ediyorlar.
Fakat bu bloklarda kimi zaman aylarca, kimi zaman yıllarca beklemek zorunda kalan tutuklular, eğlenmek ve birbirlerini eğlendirmek için hep bir ağızdan şarkılar söylüyorlar. Bazen bunun için cezalandırılıyor, sonra tekrar şarkı söylüyorlar. Müze çalışmalarında geçmişin kimin sesinden anlatıldığının önemi düşünülünce, bugün müzenin bir parçası olan bloklarda bu şarkıların bu şekilde sergileniyor oluşu değer kazanıyor. Hapishanelerde yapılan adaletsizlikler, işkenceler, insan onurunu ayaklar altına alan uygulamalar anlatılırken fâil odaklı anlatıma düşmek; madunu nesneleştirmek, pasifleştirmek, salt kurban pozisyonuna düşürmek olası. Oysa anlatımda direnişin sesini yükseltmek, duyulur kılmak gerekli. Constitution Hill’de bunun en güzel örneklerinden biri, Bekleme Bloklarından yükselen bu sesler.
